Νευρική ανορεξία : Μια σύγχρονη επιδημία
Όλοι λίγο-πολύ έχουμε ακούσει για την νευρική ανορεξία. Μπορεί να μην ξέρουμε τι ακριβώς είναι, αλλά σίγουρα την έχουμε συνδέσει με γνωστά μοντέλα, ηθοποιούς, τραγουδιστές και γενικά άτομα του καλλιτεχνικού στερεώματος. Δυστυχώς, όμως, η νευρική ανορεξία υπάρχει, και μάλιστα έντονα, και σε λιγότερο διάσημα άτομα, άτομα που ζουν και κυκλοφορούν τριγύρω μας ή και μέσα στο ίδιο μας το σπίτι .
Η νευρική ανορεξία είναι μια ακραία διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την απόλυτη αποστροφή προς το φαγητό και που ως επί το πλείστον παρουσιάζεται στις γυναίκες, χωρίς ωστόσο να εξαιρούνται και οι άντρες. Εκτιμάται ότι 5% των γυναικών και 1% των αντρών εφηβικής ηλικίας ( μεταξύ 15-19 ετών) εμφανίζει νευρική ανορεξία. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι είναι η μοναδική ψυχιατρική διαταραχή που μπορεί να οδηγήσει απευθείας στον θάνατο, με ποσοστό θνησιμότητας γύρω στο 10-20%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας.
Η μορφή της κοινωνίας μέσα στην οποία μεγαλώνει ένα άτομο, φαίνεται να είναι πολύ σημαντική για το αν θα αναπτύξει κάποια διατροφική διαταραχή ή όχι. Τα τελευταία 20 χρόνια στις δυτικές κοινωνίες, όλο και πιο πολύ, προβάλλεται το αδύνατο σώμα, όχι μόνο σαν πρότυπο ομορφιάς, αλλά και σαν προϋπόθεση για επιτυχία, ευτυχία και αυτοεκτίμηση. Με την εισβολή των δυτικών προτύπων ομορφιάς και κομψότητας μέσα από διαφημίσεις, περιοδικά μόδας και διάφορους διάσημους καλλιτέχνες, άρχισαν να αναφέρονται όλο και πιο πολλά περιστατικά νευρικής ανορεξίας.
Στο κυνήγι της ομορφιάς και της αποδοχής, τα νεαρά κορίτσια υποκύπτουν στην παγίδα των εμπορικών εταιριών μόδας, που με σκοπό τη μεγιστοποίηση των κερδών τους, προβάλλουν τον υποσιτισμό ως πρότυπο κομψότητας. Πράγματι, στο σύγχρονο κόσμο που ζούμε, επικρατεί μια ευρεία αποδοχή της νευρικής ανορεξίας ως προτύπου ομορφιάς, τείνοντας μα καθιερωθεί ως σωματική μόδα, αφού υπάρχει συσχετισμός του ‘‘λεπτού’’ με το ‘‘ωραίο’’. Δεν είναι λίγα, εξάλλου, τα μοντέλα, με πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτό της Εύα Χερτζίκοβα, που από τις συνεχείς και έντονες δίαιτες στην προσπάθεια τους να γίνουν πιο λεπτές και έμμεσα πιο όμορφες, καταλήγουν να γίνου ανορεξικές, ,μοιάζοντας σαν ‘‘κινούμενα κόκαλα’’.
Οι απότομες αλλαγές που παρατηρούνται στο σώμα της έφηβης κοπέλας με το σχηματισμό καμπυλών στο στήθος και τους μηρούς, την πανικοβάλλουν, αφού στο παιδικό-ακόμα- μυαλό της, η αλλαγή αυτή μοιάζει να την απομακρύνει από το στόχο της, που δεν είναι άλλος από την απόκτηση ενός εξαιρετικά αδύνατου σώματος.
Έτσι, πέρα από τα πρότυπα ομορφιάς που προσπαθεί να επιβάλλει η σύγχρονη κοινωνία, και η οικογένεια στην οποία μεγαλώνουν τα παιδιά μπορεί να οδηγήσει σε νευρική ανορεξία. Οικογένειες με άστατες διατροφικές συνήθειες, υπερπροστατευτικές ή πολύ αυστηρές ή ακόμα και μητέρες που δεν έχουν προετοιμάσει τις κόρες τους για τις επερχόμενες φυσιολογικές αλλαγές στο σώμα τους, ανατρέφουν παιδιά με χαμηλή αυτοπεποίθηση, άβουλα και αναποφάσιστα. Παιδιά, που μέσω της νευρικής ανορεξίας θέλουν να δείξουν ότι μπορούν και έχουν τον έλεγχο του βάρους τους. Ιδιαίτερα δε τους καλοκαιρινούς μήνες που η εξόρμηση στις παραλίες επιβάλλει τα μαγιό (τα οποία χρόνο με το χρόνο γίνονται όλο και πιο μικροσκοπικά, αφήνοντας ελάχιστα στην φαντασία), η εφαρμογή εξαντλητικών διαιτών για έλεγχο του σωματικού βάρους και η κατάληξη αυτών σε νευρική ανορεξία είναι συνήθη στις έφηβες.
Ποια είναι όμως τα κριτήρια της νευρικής ανορεξίας ;
Α) Άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του πάνω από ένα φυσιολογικό όριο σύμφωνα με την ηλικία και το ύψος του, που σε συνδυασμό με πολύ αυστηρές δίαιτες, οδηγεί σε απώλεια βάρους που ξεπερνά το 15% του ιδανικού (δηλαδή τη δεδομένη στιγμή, το άτομο ζυγίζει μόλις το 85% του ιδανικού του βάρους).
Β) Έντονος και παράλογος φόβος σε σχέση με το ποσοστό λίπους του σώματος και τρόμος στην ιδέα και μόνο της απόκτησης βάρους, έστω και αν το άτομο είναι ελλειποβαρές.
Γ) Διαταραγμένη εικόνα βάρους και σχήματος σώματος.
Δ) Μη επίγνωση, από το ίδιο το άτομο, της σοβαρότητας της κατάστασης του.
Ε) Δημιουργία τελετουργιών γύρω από την παρασκευή και κατανάλωση φαγητού, όπως το τεμάχισμα του σε πολύ μικρά κομμάτια.
Στ) Αποφυγή γευμάτων.
Ζ) Υπερβολική άσκηση. Το άτομο ασκείται συστηματικά και έντονα, πολλές φορές με φανατισμό, ξεκλέβοντας χρόνο από το σχολείο, την εργασία και τις σχέσεις του. Μοιάζει να μην ικανοποιείται ποτέ από τις αθλητικές του επιδόσεις, αφού πάντα στοχεύει σε άπιαστες προκλήσεις. Έτσι, η προσπάθεια ελέγχου του βάρους του, ξεπερνά το αρχικό μυώδες και αθλητικό πρότυπο.
Η) Οι κοπέλες συνήθως φοράνε πολύ φαρδιά ρούχα για να κρύψουν το αποστεωμένο τους σώμα.
Θ) Πρόκληση εμετών και χρήση καθαρτικών.
Επειδή λοιπόν η νευρική ανορεξία δεν είναι μια παθολογική νόσος που προκαλείται από ιούς ή μικρόβια, αλλά μια ψυχολογική κατάσταση, το μυαλό είναι αυτό που αρχίζει να καθοδηγεί το σώμα προς την αυτοκαταστροφή και αυτό γιατί η νευρική ανορεξία εγκυμονεί κινδύνους, τόσο για την υγεία, όσο και γενικότερα. Συγκεκριμένα, τα άτομα που πάσχουν. Παρουσιάζουν εικόνα σώματος απίσχνασης, ενώ συχνά έχουν μια παράλογη εμμονή ότι είναι παχύσαρκα ή ότι μπορεί να παχύνουν. Επίσης, πάντα παρατηρείται ανεπαρκής αύξηση βάρους σε σχέση με την ανάπτυξη τους. Τα ανορεξικά άτομα δεν παραδέχονται την πείνα, την αδυναμία ή την καταβολή που αισθάνονται, ενώ εμφανίζουν έντονα σημάδια κατάθλιψης, οξυθυμίας, κοινωνικής απομόνωσης και δυσκολίες έκφρασης των συναισθημάτων τους. Παράλληλα, εμφανίζουν ζαλάδες και λιποθυμιές, ενώ συχνά είναι και τα προβλήματα από το κυκλοφορικό, το πεπτικό και το καρδιαγγειακό σύστημα. Υπόταση, υπογλυκαιμία, αναιμία, ωχρή όψη, προβλήματα εστίασης στην όραση, διαταραχές στις εγκεφαλικές λειτουργίες, ελάττωση της σεξουαλικής επιθυμίας και μείωση οστικής πυκνότητας (εμφάνιση οστεοπόρωσης), συμπληρώνουν τη μακροσκελή λίστα των προβλημάτων υγείας που συνοδεύουν τη νευρική ανορεξία.
Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις, η νευρική ανορεξία και η νευρική βουλιμία μπορούν να συνυπάρξουν. Πράγματι, πολλοί ασθενείς με νευρική βουλιμία έχουν ιστορικό νευρικής ανορεξίας, ενώ άλλοι βουλιμικοί ενδέχεται να χάσουν βάρος και να γίνουν ανορεξικοί.
Παρά τις όποιες σοβαρές συνέπειες της νευρικής ανορεξίας στο σώμα και το μυαλό, στις περισσότερες περιπτώσεις αυτές, ευτυχώς, είναι αναστρέψιμες. Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια είναι η έγκαιρη επίγνωση του προβλήματος από τον ίδιο τον πάσχοντα και η άμεση και σε συχνά διαστήματα τροφοδότηση του οργανισμού με όλα τα απαραίτητα συστατικά. Η διαδικασία ανάρρωσης του ατόμου διαρκεί εβδομάδες ή και μήνες, έτσι ώστε τόσο το σώμα, όσο και το μυαλό να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα. Σε ποσοστό 50% των περιπτώσεων, επιτυγχάνεται ανάκτηση και διατήρηση ενός ικανοποιητικού βάρους σώματος, ενώ στο 10-20% των ασθενών, συνεχίζουν να υπάρχουν προβλήματα για αρκετά χρόνια.
Η γρήγορη, ολοκληρωμένη και αποτελεσματική θεραπευτική προσέγγιση, όπως επίσης και το κατάλληλο υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, συντείνουν στην επιτυχή αποθεραπεία και στην καλή διάγνωση. Ας μην ξεχνάμε ότι η αντιμετώπιση της νευρικής ανορεξίας πρέπει να περιλαμβάνει τόσο ψυχολογική θεραπεία, όσο και διατροφική φροντίδα. Ειδικοί ψυχοθεραπευτές, σε συνεργασία με κλινικούς διατροφολόγους, μπορούν να βοηθήσουν το πάσχον άτομο να νικήσει για πάντα τη νευρική ανορεξία.
Νικολαΐδου Άννα
Κλινική Διατροφολόγος- Διαιτολόγος
a_nikolaidou@yahoo.com
